Rất nhiều người hiện nay đã đến một trò đánh bài khá khác lạ so với những những game đánh bài khác như : sâm phỏm, tiến lên miền nam, ba cây... Choi chan có xuất xứ từ Tổ tôm, đây là 1 trò chơi bài lá dân gian rộng rãi của người dân Việt Nam. Cũng có tài liệu nói rằng Tổ Tôm xuất xứ từ Nhật Bản do những hình vẽ đều là hình vẽ theo kiểu của Nhật, theo lối tranh mộc bản (Mokuhan) đơn giản và tất cả các nhân vật đều mặc kimono thời Edo (trước lúc Nhật hoàng Minh Trị lên ngôi và trị vì 1868-1912). Trong số các quân bài này có 18 hình đàn ông (có 8 người bó chân), 4 hình phụ nữ và 4 hình trẻ em. những hình cá chép, trái đào, thành, thuyền cũng là các hình ảnh mang đậm nét của người Nhật. Tuy nhiên giải thích này có vẻ không được đúng lắm vì thực tế người Nhật chẳng hề biết đến Choi chan mà chỉ có người Việt chơi

Có 1 chuyện cũng lạ, liên quan đến cả Nhật và Việt, ấy là bộ bài Tổ Tôm. Bài Tổ Tôm thì đa dạng người miền Bắc và 1 số người trí thức Việt Nam hay chơi, phải cũng đã biết. Bộ bài gồm 120 lá, có 30 hình vẽ, chia đều mỗi hình vẽ 4 lá, đặc trưng có 7 hình vẽ có thêm dấu đỏ…

Lối chơi Tổ Tôm nên bốn người, có đa dạng nước, khá cao. Người ko quen có thể chơi theo kiểu danh chan (Bỏ bớt hàng nhất) buộc phải năm người hoặc đếm số như “xì dách(Tối đa 21 nút tức điểm, black jack)” của bài Tây gọi là Ðánh Bất(Tối đa 11 nút) thì mấy người chơi cũng được. những người mới chơi, không đọc được số bằng chữ Hán thì nhờ người biết đọc viết số bằng La Tinh trên lá bài.

Lạ ở chỗ là bộ bài này chỉ có người Việt chơi, người Nhật không chơi, người Hoa cũng ko chơi(Trừ 1 số ít Hoa Kiều ở Việt Nam). Nhưng các chữ viết trên lá bài là 1 cái chữ Hán(Kanji) kiểu phương pháp, khá giống Lệ Thư(Reisho) với nét cứng mạnh, gồm có bốn cái chữ là “văn, vạn, sách, thang, ko biết có liên hệ gì với mạt chược, tiếng Nhật gọi là “majan”(Ma tước) không? Còn những hình vẽ đều là hình vẽ của Nhật, có lẽ gốc là 1 lối tranh mộc bản(Mokuhan, học từ Trung Hoa nhưng trở nên đỉnh cao mỹ thuật độc đáo của Nhật) đơn thuần và nay thường do người Hoa in ra bán.

Ðặc trưng Nhật Bản rõ rệt nhất là hầu hết những nhân vật đều mặc “Kimono”(Trước Vật) thời Edo(Giang Hộ), trong số này có 18 hình đàn ông(Có 8 người bó chân), 4 hình phụ nữ và 4 hình trẻ em. những hình cá chép(Koi, lý), trái đào(Momo), thành(Shiro), thuyền(Fune) cũng là những hình ảnh Nhật.

tới nay, đã có 1 vài người nêu vấn đề xuất xứ của bộ bài từ đâu, lưu lạc thế nào mà để lại 1 dấu tích “bí ẩn” như vậy. ví như ai biết xin lên tiếng hộ.

Phần trên được chúng tôi chính thức đưa lên nguyệt san Mekong số 53, tháng 11/1999. Trong khi báo còn đang in, thì ngày 01/11/1999, tình cờ xem TV đài NHK băng tần số 3, thấy Giáo Sư Yumio Sakurai(Anh Tĩnh Do Cung Hùng) thuộc Ðại Học Todai(Ðông Kinh Ðại Học) trình bày trong chương trình(Rekishi De Miru Sekai, Thế Giới Nhìn Bằng Lịch Sử) cũng đã nói tới “bí ẩn” của bộ bài Tổ Tôm.

Chúng tôi liên liên lạc hỏi thăm, thì được biết:

Ông Nguyễn Văn Vĩnh đã đề cập đến vấn đề này trong “Le to Tom, L’Annam Nouveau”, 1932, vol. 125 – vol 143.

Giáo Sư Kim Vĩnh Kiện(Có lẽ là 1 người gốc Triều Tiên) biết tới Tổ Tôm qua cuốn trên và lần thứ 1 đề cập đến ở Nhật trong cuốn(Ấn Ðộ Chi Na – Nhật Bản Quan Hệ tức Quan Hệ Nhật Bản Và Ðông Nam Á) do nhà xuất bản Fuzanbo(Phú Sơn Phòng), Ðông Kinh, năm 1943). Giáo Sư đã nỗ lực tra tậu nhưng ko biết gì hơn chắc chắn ấy là những hình phong tục Nhật.

Giáo Sư Yumio Sakurai đã giới thiệu trong cuốn “Nihon No Kinsei một, Nhật Bản Cận Thế, tập 1″ do nhà xuất bản Chuo Koron Sha, Trung Ương Công Luận Xã, xuất bản năm 1992. Theo Giáo Sư, loại chữ ghi trên ấy cũng lạ, không hẳn là chữ Hán bình thường, một số chữ có thể là chữ Nôm? Thực ra, toàn bộ chỉ là chữ Hán viết kiểu bí quyết đi thôi.

Chúng tôi có đưa cho 1 số người Nhật đọc thử, họ đọc ko được hoặc vừa đọc vừa đoán. Ðặc biệt lá bài “nhất thang”(Chữ nhất viết theo lối cổ) có hình bà mẹ cho con bú, nét viết siêu lạ(Bộ ba chấm thủy viết thành hình số 8, chữ nhất dạng cổ cũng khó nhận ra) thì hầu như không ai đọc được.

Thêm một điểm cũng lạ là người Việt chơi bài và cờ hầu như không biết chữ Hán, nhưng nhận diện quân Cờ Tướng, Mạt Chược và quân bài Tam Cúc hay Tổ Tôm viết bằng chữ Hán thì ko sai.

Cửa tiệm Mekong Center chúng tôi ở Nhật Bán thường bán bài Tổ Tôm cho người Việt(Thanh niên miền Bắc) và cho người Nhật, họ không biết chơi, nhưng mua để nghiên cứu tậu hiểu căn nguyên.

Như vậy có thể khẳng định chắc chắn rằng choi chan là một biến thể của tổ tôm. Tổ tôm do người Trung Quốc , Nhật Bản hay do ông cha ta sáng tạo ra thì vẫn còn là điều bí ẩn chưa có lời giải đáp.